Migranci przybywający do Wielkiej Brytanii nie otrzymają świadczeń, dopóki nie uzyskają obywatelstwa

Nowe brytyjskie plany mogą całkowicie zmienić zasady dostępu migrantów do świadczeń i prawa pobytu, znacząco wydłużając ścieżkę do stabilizacji.

Wielka Brytania przygotowuje jedne z najpoważniejszych zmian w systemie imigracyjnym od lat, a propozycje przedstawione przez minister spraw wewnętrznych Shabanę Mahmood wywołały szeroką dyskusję.

Rząd chce wprowadzić nowy model „zarobionego” osiedlenia, który powiąże prawo do korzystania ze świadczeń społecznych oraz mieszkań komunalnych z uzyskaniem obywatelstwa, a nie – jak dotychczas – z przyznaniem statusu stałego pobytu.

Zmiany mają też znamiennie wydłużyć czas oczekiwania na możliwość osiedlenia się na stałe, zwłaszcza dla osób o niskich zarobkach, korzystających ze świadczeń czy przybyłych nielegalnie.

Aby lepiej zrozumieć konsekwencje tych planów, warto przyjrzeć się ich szczegółom oraz kontekstowi politycznemu, w którym powstają.

Nowe zasady mają wydłużyć ścieżkę do stałego pobytu nawet do 30 lat

Migranci nie mogliby więc korzystać z pomocy społecznej aż do momentu otrzymania brytyjskiego obywatelstwa, a cały proces miałby stać się znacznie dłuższy i bardziej wymagający.

W projekcie założono, że standardowa droga do uzyskania statusu osiedleńca zostanie wydłużona z obecnych pięciu do dziesięciu lat.

Jednocześnie pojawią się możliwości szybszej ścieżki dla osób o wysokich dochodach, dla przedsiębiorców czy dla pracowników kluczowych zawodów, takich jak lekarze i pielęgniarki NHS, którym nadal ma przysługiwać możliwość ubiegania się o stały pobyt po pięciu latach.

Według propozycji:

• osoby o wysokich zarobkach oraz przedsiębiorcy będą mogły ubiegać się o pobyt stały już po trzech latach,
• pracownicy NHS otrzymają możliwość uzyskania stałego pobytu po pięciu latach,
• osoby na wizach zdrowotnych i opiekuńczych oraz ich rodziny będą mogły ubiegać się o pobyt po 15 latach,
• jeśli którakolwiek z osób na tych wizach skorzysta z brytyjskich świadczeń przez rok lub dłużej, czas ten wydłuży się do 25 lat,
• osoby, które przybyły nielegalnie – np. małymi łodziami przez kanał La Manche – będą mogły starać się o pobyt dopiero po 30 latach.

Migranci będą musieli „zarobić” na możliwość osiedlenia

Wskaźniki szybszej ścieżki

• wolontariat i aktywna działalność w społeczności lokalnej,
• wysoki poziom znajomości języka angielskiego,
• brak korzystania ze świadczeń publicznych.

Zdaniem minister Mahmood nowe zasady mają uzdrowić „nieskuteczny i przeciążony” system imigracyjny oraz ograniczyć liczbę osób starających się o pobyt po fali migracji, która rozpoczęła się po złagodzeniu przepisów w 2022 roku za rządów Borisa Johnsona.

Kontrowersje wokół planów: „Trzy dekady życia w limbo”

Wielu z nich ostrzega, że przepisy doprowadzą do wzrostu niepewności życiowej oraz powstania „mieszanych rodzin”, w których część członków będzie mieć prawo do pobytu, a część pozostanie w nieuregulowanym statusie przez wiele lat.

Enver Solomon, dyrektor Refugee Council, ocenił, że plany „zafiksują ludzi, którzy uciekli przed wojną, w trzydziestoletnim okresie niepewności i stresu”. Podkreśla, że system nie uwzględnia realnych potrzeb osób wymagających wsparcia.

Christina McAnea, szefowa związku zawodowego Unison, zaznaczyła, że dla setek tysięcy kluczowych pracowników publicznych – w tym osób, które pracowały na pierwszej linii w czasie pandemii – oznacza to „drastyczne opóźnienie jakiejkolwiek stabilizacji”.

Eksperci z Uniwersytetu Oksfordzkiego zwracają uwagę na duży problem prawny: status dzieci osób przebywających na wizach czasowych może stać się niejasny, co zwiększy liczbę „rodzin mieszanych” pozostających w niepewności.

Plany rządu wpisują się w szerszy kurs zaostrzenia polityki migracyjnej

Kanclerz Rachel Reeves ma ogłosić podczas najbliższego budżetu powołanie specjalnego zespołu dochodzeniowego, który będzie szukał nielegalnie zatrudnianych pracowników w małych firmach, takich jak myjnie samochodowe, lokale gastronomiczne czy salony kosmetyczne.

Nowy zespół – finansowany kwotą 1 mln funtów – ma działać przy Fair Work Agency i współpracować z inspektorami imigracyjnymi oraz skarbowymi.

Keir Starmer podsumował działania rządu słowami: „W Wielkiej Brytanii zbyt łatwo jest pracować nielegalnie, dlatego wzmacniamy system kontroli”.

Zmiany w systemie osiedlania są obecnie w fazie konsultacji, które potrwają do 12 lutego 2025 roku. Jeśli propozycje zostaną zatwierdzone, mogą one całkowicie zmienić zasady funkcjonowania ponad 1,6 mln migrantów, którzy przybyli do Wielkiej Brytanii w ostatnich latach.